Fotograferen met lange sluitertijden

Het gebruik van langere sluitertijden in de fotografie is een manier om zaken vast te leggen welke je met het blote oog niet kan zien. Daardoor geeft het vaak een verrassend effect wat erg mooi kan uitpakken. Let echter op dat niet elke foto met een langere sluitertijd mooi wordt. In dit artikel beschrijf ik een aantal tips voor het fotograferen met een lange sluitertijd. Bij dit artikel ga ik ervan uit dat je kennis hebt van de belichtingsdriehoek.

Wat is een lange sluitertijd?

De definitie van een lange sluitertijd is erg lastig. Voor sommige fotografen is dat een sluitertijd waarbij je niet meer uit de hand kan fotograferen en voor anderen is een lange sluitertijd een sluitertijd van minimaal een paar seconden. Persoonlijk vind ik een lange sluitertijd lang als je het effect duidelijk ziet op de foto.

Wat heb je er voor nodig?

Om te werken met een langs sluitertijd moet je camera meestal heel stil staan. Een statief is dan een vereiste. Ik zeg meestal omdat je ook foto's kan maken waarbij je meebeweegt met het onderwerp waardoor het onderwerp scherp op de foto staat en de achtergrond bewogen is. Denk bv aan een racewagen welke scherp is en de achtergrond onscherp door de beweging. Maar ook artistieke foto's met een zogenaamde ICM (Intentional Camera Movement) gebruiken langere sluitertijden. Bij dit principe wordt de camera tijdens het afdrukken bewust bewogen om een artistiek beeld te krijgen. In dit artikel gaan we het hier niet over hebben.

Naast een statief kan het nodig zijn om grijsfilters, ook wel ND filters genoemd te gebruiken. Deze filters werken als een soort zonnebril voor je kamera zodat er minder licht binnenkomt en er dus langer belicht moet worden.

Aan de slag

Omdat je met een langere belichtingstijd de beweging van het onderwerp gaat zien op de foto moeten we dus eerst een geschikt onderwerp vinden. Veel gebruikte onderwerpen zijn landschappen met water of wolkenluchten. Maar ook in de avond kan je leuk lange belichtingstijden gebruiken bij het vastleggen van bijvoorbeeld het verkeer. Je krijgt dan van die mooie lichtbanen van de lampen.

^{Watervallen zijn dankbare onderwerpen voor lange sluitertijden.}

Nadat we het juiste onderwerp hebben gevonden en een mooie compositie hebben gaan we eerst een testfoto maken. Omdat we in dit artikel ervan uitgaan dat we met een statief werken kunnen we al de laagste ISO waarde instellen. Meestal zal dat 100 ISO zijn. Zelf werk ik vaak op de diafragme voorkeuze stand hierdoor wordt de sluitertijd na het instellen van het gewenste diafragma automatisch berekend en ingesteld. Eventueel kan je met de belichtingscompensatie nog wat onder- of overbelichten. Zoals je waarschijnlijk al weet kan je in een donkere omgeving het beste wat onderbelichten omdat anders de hooglichten worden uitgebeten.

Indien je bij de testfoto de sluitertijd al te lang vind dan zal je met je ISO waarde omhoog moeten om de gewenste sluitertijd te krijgen. Maar wat is de gewenste sluiterijd? Dat kan ik je niet vertellen. Dat is per situatie anders en een kwestie van smaak.

Maar wat als we de sluitertijd niet lang genoeg vinden? Dan zijn er 2 zaken die we kunnen doen. We kunnen het diafragma verkleinen (groter getal) of we kunnen gebruik maken van een grijsfilter. Wellicht zullen een aantal lezers denken "je kan ook je ISO omlaag zetten" maar bij de testfoto hadden we deze al op de laagste waarde ingesteld.

Je diafragma wijzigen heeft meestal niet de voorkeur omdat dat je eerder zorgvuldig bedachtte compositie laat veranderen. We gaan dus voor een ND filter.

Het bepalen van de gewenste sluitertijd die je wilt hebben is een stukje ervaring maar vaak ook een stukje uitproberen.

Stel we hebben bij de testfoto een sluitertijd van 1/60 gehad. Als we nu een 6 stops ND filter gebruiken dan verliezen we 6 stops licht en moeten we dus 6 stops langer belichten. Bij elke stop lichtverlies moet je 2x zo lang belichten. In ons voorbeeld krijgen we dan het volgende:

Zoals je ziet krijgen we dan bij een 6 stops filter een sluitertijd van 1 seconde om de foto goed belicht te krijgen.

Als je een 10 stops filter hebt dan moet je dus 10 stops composeren en wordt de sluitertijd 16 seconden (1/30 - 1/15 - 1/8 -1/4 - 1/2 - 1 - 2 - 4 - 8 -16).

Door verschillende grijsfilters te hebben kan je verschillende sluitertijden verkrijgen. Ook kan je verschillende ND filters combineren. Ook kan je gebruik maken van een variabel ND filter. Hierbij kan het echter wel voorkomen dat (zeker bij de wat goedkopere modellen) je een soort van zwart kruis over je foto's krijgt als je het filter op erg donker zet. Mijn voorkeur gaat uit naar een systeem met vierkante filters. Dit is wel prijzig in aanschaf maar erg flexibel in gebruik.

Het is echter niet noodzakelijk om vele ND filters aan te schaffen omdat je ook kan varieren in sluitertijd door een combinatie met je ISO waarde te maken. In de avond kan de sluitertijd soms te lang worden en wil je de helft. Je verdubbeld dan gewoon je ISO. Uiteraard hou je rekening met ruis maar de meeste moderne camera's kunnen makkelijk tot 800 ISO schitterende foto's maken.

Om eenvoudig de uiteindelijke sluitertijd te bepalen kan je gebruik maken van verschillende apps op je telefoon. Zelf gebruik ik Photopills (betaald) maar je kan bv ook gebruik maken van de gratis app van NiSi filters (eenvoudig maar voor beginner prima).

Om de sluitertijd in te stellen op je kamera kan je deze het beste op de manual mode zetten. En als de sluitertijd boven de 30 seconden gaat uitkomen dan zal je met de Bulb modus moeten gaan werken. De Bulb modus laat de sluiter open zolang de afdrukknop is ingedrukt. Om trillingen te voorkomen kan je het beste met een draadontspanner werken. Sommige draadontspanners hebben ook een functie waarbij je de tijd kan instellen. Deze tijd kan dan zelfs tot vele uren oplopen. Dit kan je gebruiken bij het fotograferen van startrails.

^{Een uit de hand genomen foto van 1 seconde geeft aan een relatief statisch beeld dynamiek.}

Bonustips

Ipv een grijsfilter kan je soms ook gebruik maken van een grijsverloopfilter als de lucht bv erg licht is t.o.v. de grond. Het effect is echter vele maken kleiner dan bij een volledig grijsfilter. Een combinatie van een grijsfilter en een grijsverloopfilter is echter wel een vaker voorkomende oplossing.

Geen ND filter maar wel een polarisatiefilter bij je? Een polarisatiefilter houd ook ongveer 1 stop licht tegen dus je sluitertijd verdubbelt hiermee ook.

Probeer ook eens een combi opname te maken, bv een lange belichting voor bewegende wolken en een korte sluitertijd voor de voorgrond en voeg deze samen in Photoshop.

Voorkom trillingen bij gebruik van je statief en gebruik een afstandsbediening of zet je camera op een self-timer. Tevens is het bij sommige lenzen met stabilisatie nodig om deze uit te zetten als je vanaf statief werkt.

Indien je een spiegelreflexcamera gebruikt is het verstandig om de zoeker af te dekken om ongewenste lichtinval te voorkomen.

Wil je meer weten of eens oefenen met lange sluitertijden. Kijk dan eens bij mijn workshop over dit onderwerp.

^{Door een lange sluitertijd worden de kleuren ook veel intenser.}